Надеюсь, это поможет:)
$name_arr = explode(' ',$name,2);
$first = $name_arr[0];
$last = isset($name_arr[1])?$name_arr[1]:'';
Имя и фамилия разделены первым пробелом ''.
Теперь исключая отчество: D
$name_arr = explode(' ',$name,3);
$first = $name_arr[0];
$last = isset($name_arr[1])?(isset($name_arr[2])?$name_arr[2]:$name_arr[1]):'';